Bất cập trong Bảo hiểm xã hội: Cần sớm sửa đổi

Từ khi Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) được triển khai, đối tượng tham gia BHXH đã ngày một tăng, hoạt động thu BHXH đã có chuyển biến tích cực, Quỹ BHXH cũng có sự tăng trưởng và đóng góp nhất nhất định trong việc bảo đảm an sinh xã hội, góp phần thúc đẩy phát triển KT- XH của đất nước. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập cần sớm được sửa đổi.

Chế tài xử phạt chưa nghiêm,nhiều doanh nghiệp nợ BHXH

Theo báo cáo năm 2010, thu BHXH bắt buộc đã tăng 6% so với 2009; thu BHXH tự nguyện tăng 49,8% so với 2009; thu bảo hiểm thất nghiệp tăng 17,7% so với 2009. Số nợ chậm đóng BHXH tính đến cuối 2010 là 1.725,4 tỷ đồng, bằng 3,36% số phải thu BHXH trong năm và tương ứng với số thu của 0,28 tháng.

Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thị Kim Ngân, Bộ trưởng Bộ LĐTB&XH, tình trạng nợ đọng, chậm đóng BHXH diễn ra ở hầu hết các tỉnh, thành phố và tập trung chủ yếu ở khu vực ngoài quốc doanh. Vẫn theo bà Ngân, nguyên nhân chính là do các ngân hàng thương mại chưa thực hiện việc trích tài khoản của doanh nghiệp nợ BHXH để đóng BHXH theo quy định; việc xác định tiêu chí để khởi kiện ra tòa về nợ BHXH chưa thống nhất, nhiều trường hợp phát hiện nhưng chưa xử lý kịp thời, việc chấp hành quyết định xử phạt chưa nghiêm… để một số doanh nghiệp cố tình trốn tránh trách nhiệm đóng BHXH.

Tại Phiên họp toàn thể lần thứ 13 của Ủy ban Về các vấn đề xã hội mới đây, đã nêu ra một số vấn đề bất cập sau khi thực hiện Luật BHXH. Đó là tình trạng chưa nắm được số lượng người phải tham gia BHXH bắt buộc; chế tài xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH còn thấp, chưa đủ mức răn đe, một số quy định của pháp luật còn hạn chế… Theo kết quả giám sát của Ủy ban Về các vấn đề xã hội, tình trạng chậm đóng BHXH vẫn diễn ra thường xuyên, kể cả khu vực hành chính sự nghiệp.

Năm 2010, có 126.543 đơn vị, chiếm 64,9% số đơn vị tham gia BHXH nợ 1.713 tỷ đồng, bằng 3,3% số tiền phải thu. Theo ông Đặng Như Lợi, Phó chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội, công tác thanh tra của cơ quan quản lý nhà nước và công tác kiểm tra của cơ quan BHXH đang gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu do bộ máy của cơ quan thanh tra về lao động quá thiếu, cơ quan BHXH thì không có quyền xử lý vi phạm, sự phối hợp giữa cơ quan BHXH và cơ quan nhà lý nhà nước về lao động cũng chưa thật sự chặt chẽ. Tuy số nợ không lớn, nhưng số đơn vị nợ lại quá lớn, đã gây khó khăn, phức tạp, tốn kém cho công tác quản lý BHXH, đặc biệt là việc đòi nợ.

Quỹ hưu trí và tử tuất có nguy cơ mất cân đối

Tính đến hết 2010, các quỹ BHXH kết dư gần 135.500 tỷ đồng, trong đó Quỹ BHXH bắt buộc kết dư 127.294,8 tỷ đồng, trong đó Quỹ ốm đau, thai sản là 7.620 tỷ đồng; Quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp là 7.415 tỷ đồng; Quỹ hưu trí, tử tuất là 112.259,8 tỷ đồng. Qua số liệu thống kê, tỷ lệ thu chi các quỹ ốm đau và thai sản, quỹ tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp đều theo hướng kết dư tăng. Riêng Quỹ hưu trí và tử tuất mặc dù số thu 2010 tăng 35,8% trong khi số chi chỉ tăng 29,3%, nhưng nguyên nhân là do tỷ lệ đóng BHXH năm 2010 tăng thêm 2%, còn so sánh thực tế số chi vẫn chiếm tỷ trọng 77,6%.

Theo báo cáo của Bộ LĐTB&XH, nếu năm 1996 có 217 người đóng BHXH cho 1 người hưởng lương hưu, thì năm 2000 giảm xuống còn 34 người; năm 2004 còn 19 người; năm 2007 còn 14 người, năm 2009 còn 11 người và đến 2010 chỉ còn 10,7 người. Quỹ hưu trí và tử tuất hiện đang đối mặt với nguy cơ mất cân đối trong dài hạn. Đây là vấn đề nghiêm trọng trong điều kiện hội nhập, khủng hoảng kinh tế và già hóa dân số. Theo dự báo của Chính phủ, tới năm 2023 số thu sẽ bằng số chi; từ 2024 trở đi để bảo đảm chi chế độ hưu trí, tử tuất, ngoài số thu trong năm phải trích thêm từ số dư của quỹ.

Đến năm 2037, nếu Nhà nước không có chính sách tăng thu hoặc giảm chi thì ngay cả phần tồn tích Quỹ BHXH cũng cạn, không bảo đảm khả năng thực hiện chính sách hưu trí, tử tuất.Những bất cập mang tính hệ thống của các quy định pháp luật về BHXH như tổ chức bộ máy, quy định để lại 2% phần thu quỹ ốm đau, thai sản… đã được hầu hết các địa phương, bộ, ngành phản ánh, song nhiều vấn đề thuộc quy định của Luật, do đó cần có sự nghiên cứu, xem xét của Chính phủ và Quốc hội để sửa đổi Luật BHXH.

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, Luật Bảo hiểm xã hội phải được sửa đổi sao cho đồng bộ với một số chính liên quan đến người lao động và người sử dụng lao động.

Hồ Thu
Báo Giao thông Vận tải Ðiện tử